Những tính năng an toàn thang máy nào cũng cần phải có

CÁC TÍNH NĂNG AN TOÀN CỦA THANG MÁY HIỆN ĐẠI

Thang máy ngày nay không chỉ là phương tiện di chuyển giữa các tầng trong tòa nhà, mà còn là một hệ thống kỹ thuật tinh vi, kết hợp giữa cơ khí, điện tử và tự động hóa.
Để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người sử dụng, mỗi chiếc thang máy đều được trang bị hàng loạt tính năng bảo vệ chủ động và bị động, giúp ngăn ngừa, phát hiện và xử lý sự cố ngay khi chúng có nguy cơ xảy ra.

Dưới đây là tổng hợp 17 tính năng an toàn quan trọng nhất trong thang máy hiện đại – được thiết kế nhằm bảo vệ người và thiết bị trong mọi hoàn cảnh.

🔹 1. Hệ thống phanh an toàn (Safety Gear)

Hệ thống phanh an toàn là lá chắn cuối cùng trong trường hợp xảy ra sự cố nghiêm trọng như đứt cáp hoặc thang chạy vượt tốc độ cho phép.
Khi tốc độ cabin vượt ngưỡng, bộ giới hạn tốc độ (Governor) sẽ kích hoạt cơ cấu phanh, kẹp chặt cabin vào thanh ray dẫn hướng.
Phanh an toàn được thiết kế dạng nêm kẹp cơ khí hoặc thủy lực, có khả năng chịu tải lớn, giúp cabin dừng lại êm và an toàn mà không gây chấn động mạnh.
Đây là cơ cấu bắt buộc trong mọi loại thang máy, từ gia đình đến thương mại.

🔹 2. Bộ giới hạn tốc độ (Governor)

Bộ giới hạn tốc độ là thiết bị giám sát vận tốc cabin theo thời gian thực.
Khi cabin chạy nhanh hơn tốc độ định mức (thường là 115–125%), Governor sẽ tự động khóa puly và kích hoạt phanh an toàn.
Ngoài ra, Governor còn có cơ chế ngắt điện động cơ, đảm bảo dừng hoạt động ngay lập tức.
Bộ phận này giúp phòng tránh tình huống cabin rơi tự do, giữ an toàn tuyệt đối cho hành khách.

🔹 3. Công tắc giới hạn hành trình (Limit Switch)

Limit Switch được bố trí ở cả tầng trên cùng và tầng đáy giếng thang.
Khi cabin di chuyển đến các vị trí giới hạn, công tắc sẽ ngắt điện cấp cho động cơ và hệ thống điều khiển, giúp cabin dừng lại chính xác, không vượt quá phạm vi an toàn.

Thiết bị này hoạt động độc lập với tủ điều khiển, nên vẫn đảm bảo hiệu quả ngay cả khi hệ thống điện gặp trục trặc.

🔹 4. Cảm biến cửa (Door Sensor)

Cảm biến cửa là hàng rào bảo vệ đầu tiên đối với hành khách.
Nó hoạt động dựa trên nguyên lý cảm biến hồng ngoại hoặc cảm biến quang học đa tia.
Khi cửa đang đóng mà phát hiện có vật thể cản (tay, túi xách, xe đẩy, v.v…), hệ thống sẽ tự động dừng và đảo chiều mở cửa.
Với thang máy hiện đại, cảm biến có thể tạo hàng trăm tia hồng ngoại song song dọc khung cửa, giúp phát hiện chính xác vật cản dù rất nhỏ.
Nhờ đó, hiện tượng kẹt cửa gần như bị loại bỏ hoàn toàn.

🔹 5. Hệ thống liên lạc nội bộ và nút cứu hộ khẩn cấp

Khi xảy ra sự cố như mất điện hoặc kẹt thang, người trong cabin có thể nhấn nút khẩn cấp (Emergency Call) để liên hệ trực tiếp với bộ phận quản lý tòa nhà hoặc kỹ thuật viên.
Hệ thống liên lạc nội bộ (Intercom) giúp người bên ngoài nghe thấy tín hiệu và phản hồi nhanh.
Một số dòng cao cấp còn tích hợp hệ thống GSM, cho phép kết nối trực tiếp đến trung tâm cứu hộ hoặc số điện thoại đã lập trình sẵn.
Điều này đặc biệt hữu ích trong các tòa nhà lớn hoặc khu vực ít người qua lại

🔹 6. Nguồn điện dự phòng (UPS hoặc Ắc quy cứu hộ)

Nguồn điện dự phòng đóng vai trò quan trọng khi xảy ra mất điện đột ngột.
UPS hoặc ắc quy cứu hộ sẽ tự động cấp điện cho các thiết bị cơ bản như:
• Đèn chiếu sáng trong cabin
• Quạt thông gió
• Hệ thống intercom và chuông báo
Đặc biệt, nhiều dòng thang được tích hợp chức năng ARD (Automatic Rescue Device) – cho phép cabin di chuyển về tầng gần nhất, mở cửa và đưa người ra ngoài an toàn.
Đây là một trong những tính năng an toàn cao cấp không thể thiếu ở thang máy hiện đại.

🔹 7. Hệ thống chống kẹt cửa cơ học và điện tử

Ngoài cảm biến hồng ngoại, cửa thang còn được gắn bộ chống kẹt cơ khí để đảm bảo an toàn trong mọi tình huống.
Khi gặp vật cản mà cảm biến không phát hiện, cơ cấu cơ học sẽ ngăn cửa đóng hoàn toàn, tránh gây thương tích cho người dùng.
Hệ thống điện tử đi kèm giúp điều khiển cửa hoạt động mượt mà, tự cân chỉnh tốc độ đóng mở phù hợp với từng tầng.

🔹 8. Hệ thống báo quá tải (Overload Sensor)

Mỗi thang máy đều có cảm biến trọng lượng đặt dưới sàn cabin.

Khi tải trọng vượt mức cho phép, cảm biến sẽ phát tín hiệu cảnh báo âm thanh và đèn báo đỏ, đồng thời khóa chế độ vận hành.
Chỉ khi hành khách rời bớt ra, thang mới có thể hoạt động trở lại.
Hệ thống này không chỉ bảo vệ người dùng mà còn giúp tăng tuổi thọ cho động cơ, cáp và hệ thống phanh.

🔹 9. Bộ giảm chấn (Buffer)

Bộ giảm chấn được đặt ở đáy hố pit – nơi thấp nhất của giếng thang.
Khi cabin hoặc đối trọng đi xuống quá giới hạn, bộ giảm chấn sẽ hấp thụ năng lượng va chạm, làm giảm chấn động và bảo vệ kết cấu cơ khí.
Có hai loại giảm chấn chính:
• Giảm chấn lò xo: dùng cho thang tải nhỏ, tốc độ thấp.
• Giảm chấn thủy lực: dùng cho thang tốc độ cao, êm ái và an toàn hơn.

🔹 10. Tủ điều khiển và hệ thống giám sát thông minh

Tủ điều khiển là trung tâm thần kinh của thang máy, nơi xử lý toàn bộ tín hiệu từ cảm biến, nút bấm, cửa và động cơ.
Tủ được lập trình sẵn các chế độ an toàn như:
• Dừng khẩn cấp
• Kiểm tra lỗi tự động
• Tự khởi động lại khi lỗi nhẹ được khắc phục
Các model cao cấp sử dụng bộ điều khiển PLC hoặc vi xử lý thông minh, có khả năng ghi nhớ lịch sử vận hành, chẩn đoán sự cố và thông báo cho kỹ thuật viên qua hệ thống mạng nội bộ.

🔹 11. Cảm biến mất pha, ngược pha, quá áp và sụt áp

Nguồn điện không ổn định có thể gây cháy động cơ hoặc làm hỏng tủ điều khiển.
Các cảm biến điện áp giúp phát hiện sớm sự bất thường như:
• Mất pha
• Ngược pha
• Quá áp, sụt áp
Khi phát hiện lỗi, hệ thống tự động ngắt nguồn điện đến thiết bị, đảm bảo an toàn cho toàn bộ hệ thống điện.

🔹 12. Chế độ cứu hỏa (Fire Mode)

Khi có tín hiệu từ hệ thống báo cháy trung tâm, thang máy sẽ tự động ngừng phục vụ hành khách, đồng thời di chuyển cabin về tầng an toàn (thường là tầng trệt).
Cửa thang mở ra cho người bên trong thoát ra ngoài, sau đó thang ngừng hoạt động hoàn toàn.
Hệ thống quạt thông gió và đèn cabin cũng sẽ tắt để ngăn khói lan vào trong.
Đây là tính năng bắt buộc trong tất cả các tòa nhà cao tầng.

🔹 13. Tính năng cứu hộ tự động (ARD – Automatic Rescue Device)

ARD là thiết bị cứu hộ tự động khi mất điện.
Khi nguồn điện chính bị ngắt, ARD sẽ sử dụng năng lượng từ pin dự phòng để điều khiển cabin về tầng gần nhất và mở cửa cho hành khách ra ngoài.

Tính năng này cực kỳ quan trọng trong trường hợp sự cố điện kéo dài, đặc biệt ở bệnh viện, chung cư hoặc cao ốc văn phòng.

🔹 14. Hệ thống cân bằng sàn và chống trượt (Leveling Control)

Khi dừng tại tầng, cabin cần dừng ngang bằng với mặt sàn để hành khách ra vào dễ dàng.
Hệ thống cân bằng tự động giúp cabin hiệu chỉnh vị trí chính xác, tránh lệch sàn dù chỉ vài milimet.
Điều này đặc biệt cần thiết với người già, người khuyết tật hoặc khi vận chuyển xe đẩy, giường bệnh, hàng hóa nặng.

🔹 15. Bộ ghi dữ liệu hành trình (Black Box Elevator Recorder)

Tương tự như hộp đen trên máy bay, thiết bị này ghi lại toàn bộ dữ liệu hoạt động của thang máy như: tốc độ, vị trí, số lần dừng tầng, lỗi kỹ thuật, thao tác cứu hộ.
Khi xảy ra sự cố, dữ liệu được trích xuất để phục vụ công tác kiểm định, điều tra hoặc bảo trì định kỳ.
Đây là công nghệ tiên tiến giúp kỹ thuật viên dễ dàng theo dõi tình trạng thang từ xa.

🔹 16. Hệ thống cảnh báo và hướng dẫn bằng giọng nói

Hệ thống loa thông minh sẽ tự động phát thông báo khi có lỗi hoặc sự cố.
Ví dụ: “Thang đang tạm dừng, vui lòng giữ bình tĩnh” hoặc “Xin mời ra khỏi thang – tải trọng vượt mức cho phép.”
Âm thanh hướng dẫn giúp hành khách bình tĩnh, tránh hoảng loạn và phối hợp đúng cách trong tình huống khẩn cấp.

🔹 17. Thiết kế cabin và vật liệu an toàn

Cabin thang máy được chế tạo bằng thép không gỉ chống ăn mòn, sàn chống trượt, trần gắn đèn LED tiết kiệm năng lượng.
Cửa kính nếu có được làm từ kính cường lực nhiều lớp, chịu được va đập mạnh mà không vỡ vụn.
Tay vịn chắc chắn, góc cabin được bo tròn để tránh va chạm.
Tất cả các vật liệu đều đạt tiêu chuẩn an toàn quốc tế (EN81, TCVN 6395:2008).

 Kết luận

Mỗi tính năng an toàn trong thang máy là một lớp bảo vệ vững chắc cho người sử dụng.
Sự phối hợp giữa cơ khí, điện tử và công nghệ điều khiển hiện đại giúp thang máy vận hành êm ái, ổn định và tuyệt đối an toàn.
Tuy nhiên, để các tính năng này luôn hoạt động hiệu quả, việc bảo trì định kỳ, kiểm định an toàn đúng hạn và sử dụng đúng cách là vô cùng cần thiết.
Một chiếc thang máy tốt không chỉ nằm ở thương hiệu hay mẫu mã, mà quan trọng hơn là sự an tâm mỗi khi bước vào.